PSA tiền liệt tuyến
Nguy cơ ung thư tuyến tiền liệt Chia sẻ
GIỚI THIỆU
Xét nghiệm PSA là một dấu ấn ung thư cần được thực hiện sớm để sàng lọc ung thư tuyến tiền liệt, đặc biệt ở nam giới > 50 tuổi.
PSA là một enzym kallikrein được tiết bởi các tế bào biểu mô của tuyến tiền liệt với bản chất là một glycoprotein có trọng lượng phân tử khoảng 30.000 dalton. PSA toàn phần(total PSA hay tPSA) trong huyết tương bao gồm phần lớn gắn với các protein (PSA liên hợp) và một lượng nhỏ không gắn với protein được gọi là PSA tự do (free PSA hay fPSA). Trên thực hành lâm sàng xét nghiệm PSA toàn phần(tPSA) và PSA tự do(fPSA) thường được dùng trong chẩn đoán ưng thư. Hai xét nghiệm dấu ấn ung thư này được định lượng bằng phương pháp miễn dịch sandwich (bắt cặp), sử dụng công nghệ điện hóa phát quang (ELICIA) hoặc hóa phát quang trực tiếp (CLIA).
tPSA chủ yếu được bài tiết vào tinh dịch, chỉ có một lượng rất nhỏ thoát vào trong máu. Lượng PSA trong huyết tương tăng dần theo tuổi của người đàn ông.
| Tuổi | tPSA (ng/mL) |
|---|---|
| 40-49 | ≤ 2.5 |
| 50-59 | ≤ 3.5 |
| 60-69 | ≤ 4.5 |
| 70-79 | ≤ 6.5 |
| Chỉ số | Bình thường |
|---|---|
| tPSA | 0-4 ng/mL |
| fPSA | 30%tPSA |
| fPSA/tPSA | > 25% |
| tPSA | Ý nghĩa |
|---|---|
| < 4 ng/mL | Nguy cơ ung thư tiền liệt tuyến thấp |
| > 10 ng/mL | Nguy cơ rõ ràng, cần làm giải phẫu bệnh |
| Phân biệt ung thư tiền liệt tuyến với bệnh tiền liệt tuyến không phải ung thư(*) | |
|---|---|
| Chỉ số | Ý nghĩa |
| tPSA > 4 ng/mL và fPSA/tPSA ≤ 15% | Chẩn đoán ung thư tiền liệt tuyến có độ nhạy 85% và đặc hiệu 56,5% |
| fPSA/tPSA ≤ 25% | Có chỉ định sinh thiết tiền liệt tuyến. |
| Khả năng ung thư tiền liệt tuyến | |
|---|---|
| tPSA (ng/mL) | (%) ung thư |
| 0-2 | 1 |
| 2-4 | 15 |
| 4-10 | 25 |
| > 10 | > 50 |
| fPSA/tPSA (%) | (%) ung thư |
| 0-10 | 56 |
| 10-15 | 28 |
| 15-20 | 20 |
| 20-25 | 16 |
| > 25 | 8 |
- Ở những bệnh nhân đang dùng thuốc kháng androgen hoặc biotin liều cao (>5mg/ngày), lấy mẫu cho xét nghiệm PSA nên được thực hiện ít nhất 8 giờ sau dùng thuốc.
- Trước khi được lấy máu xét nghiệm không nên ăn những thức ăn có nhiều đạm, sữa, trứng, uống bia rượu và quan hệ tình dục (gây xuất tinh).
- Thăm khám trực tràng có thể gây ra mức độ PSA cao tạm thời trong máu, nên xét nghiệm PSA thường được thu thập trước khi thực hiện các thăm khám trực tràng.
- tPSA và fPSA phải thực hiện trên cùng một phòng xét nghiệm, trên cùng một máy thì mới có %fPSA chính xác.