Đái tháo đường thai kỳ
Gestational diabetes Chia sẻ
Chia sẻ
Dùng Camera điện thoại(người nhận) quét mã QR Code
- GIỚI THIỆU
- TỔNG QUAN
- Thời điểm tầm soát đái tháo đường thai kỳ
- Tầm soát và chẩn đoán đái tháo đường thai kỳ
- ĐIỀU TRỊ
- Mục tiêu điều trị
- Thuốc được chấp thuận sử dụng
- Chế độ ăn và luyện tập
- Chỉ định điều trị Insulin
- Chế độ và liều insulin
- Điều trị insulin với các thể ĐTĐ khác được phát hiện khi mang thai
- Các thể ĐTĐ khác được phát hiện khi mang thai
- Điều trị insulin
- TÀI LIỆU THAM KHẢO
GIỚI THIỆU
ĐTĐ thai kỳ là ĐTĐ được chẩn đoán trong 3 tháng giữa hoặc 3
tháng cuối của thai kỳ và không có bằng chứng về ĐTĐ típ 1, ĐTĐ típ 2 trước
đó. Nếu phụ nữ có thai 3 tháng đầu được phát hiện tăng glucose huyết thì xếp
loại là ĐTĐ chưa được chẩn đoán/chưa được phát hiện hoặc ĐTĐ trước mang
thai và dùng tiêu chí chẩn đoán như ở người không có thai.
Đối với phụ nữ có thai chưa được chẩn đoán ĐTĐ trước đây tại lần khám thai
đầu tiên đối với những người có các yếu tố nguy cơ của ĐTĐ hoặc ở phụ nữ có đái tháo đường thai kỳ, sau khi sinh từ 4 đến 12 tuần sử dụng 1 trong các tiêu chí để chẩn đoán đái tháo đường(không áp dụng tiêu chuẩn về HbA1c):
Chẩn đoán xác định nếu có 2 kết quả trên ngưỡng chẩn đoán trong cùng 1 mẫu máu
xét nghiệm hoặc ở 2 thời điểm khác nhau đối với tiêu chí a, b; riêng tiêu chí
c: chỉ cần một lần xét nghiệm duy nhất.
| Tiêu chuẩn | Ghi chú |
|---|---|
| a. Glucose huyết tương lúc đói ≥ 126 mg/dL (hay 7 mmol/L). Hoặc | Glucose huyết đói được đo khi BN nhịn ăn (không uống nước ngọt, có thể uống nước lọc, nước đun sôi để nguội) ít nhất 8 giờ (thường phải nhịn đói qua đêm từ 8 -14 giờ). |
| b. Glucose huyết tương ở thời điểm sau 2 giờ làm nghiệm pháp dung nạp với 75g glucose bằng đường uống ≥ 200 mg/dL (hay 11,1 mmol/L). Hoặc | Nghiệm pháp dung nạp glucose bằng đường uống phải được thực hiện theo hướng dẫn của Tổ chức Y tế thế giới: BN nhịn đói từ nửa đêm trước khi làm nghiệm pháp, dùng một lượng 75g glucose, hòa trong 250-300 mL nước, uống trong 5 phút; trong 3 ngày trước đó BN ăn khẩu phần có khoảng 150-200 gam carbohydrat mỗi ngày, không mắc các bệnh lý cấp tính và không sử dụng các thuốc làm tăng glucose huyết. Định lượng glucose huyết tương tĩnh mạch. |
| c. BN có triệu chứng kinh điển của tăng glucose huyết hoặc của cơn tăng glucose huyết cấp kèm mức glucose huyết tương bất kỳ ≥ 200 mg/dL (hay 11,1 mmol/L). |
- Thực hiện xét nghiệm chẩn đoán ĐTĐ thai kỳ: ở tuần thứ 24 đến 28 của thai kỳ đối với những thai phụ không được chẩn đoán đái tháo đường trước đó.
- Ở phụ nữ có tiền sử đái tháo đường thai kỳ nên thực hiện xét nghiệm phát hiện
sớm ĐTĐ hay tiền ĐTĐ ít nhất mỗi 1- 3 năm một lần.
- Phụ nữ có tiền sử đái tháo đường thai kỳ, sau đó được phát hiện có tiền đái tháo đường: cần được điều trị can thiệp lối sống tích cực và metformin để phòng ngừa đái tháo đường.
Hiện tại ở Việt Nam có thể thực
hiện phương pháp 1 bước như sau:
Thực hiện nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống 75g (75-g OGTT): đo nồng
độ glucose huyết tương lúc đói và tại thời điểm 1 giờ, 2 giờ, ở tuần thứ 24 đến 28
của thai kỳ đối với những thai phụ không được chẩn đoán đái tháo đường trước đó.
Nghiệm pháp dung nạp glucose bằng đường uống phải được thực hiện vào buổi
sáng sau khi nhịn đói qua đêm ít nhất là 8 giờ. Chẩn đoán đái tháo đường thai kỳ
khi bất kỳ giá trị glucose huyết tương nào thoả mãn tiêu chuẩn sau đây:
Mục đích của điều trị đái tháo đường thai kỳ (ĐTĐTK) là phòng tránh các tác động
bất lợi của tăng đường huyết đối với mẹ và con trong thai kỳ cũng như về lâu dài
sau khi mẹ sinh con, đồng thời vẫn đảm bảo được sự tăng trưởng và sự phát triển
bình thường của thai.
| Chỉ số | Mục tiêu |
|---|---|
| HbA1c | < 6% |
| Đường huyết đói | < 95 mg/dL (5,3 mmol/L), VÀ |
| Đường huyết sau ăn 01 giờ | < 140 mg/dL (7,8 mmol/L), HOẶC |
| Đường huyết sau ăn 02 giờ | < 120 mg/dL (6,7 mmol/L) |
- Đối với ĐTĐTK: Đường huyết ở các thời điểm khác nhau trong ngày là chỉ số quan trọng, giúp đánh giá sớm kết quá điều trị và thời điểm đường huyết chưa đạt mục tiêu để điều chỉnh điều trị cho phù hợp. Chỉ số HbA1c có giá trị thứ yếu vì thời gian từ khi chẩn đoán ĐTĐTK đến khi thai phụ sinh chỉ từ 3 – 4 tháng.
- Đối với ĐTĐ có từ trước mang thai: Cả đường huyết và HbA1c đều có giá trị để đánh giá tình trạng kiểm soát đường huyết. Đặc biệt cần đảm bảo mức HbA1c <6,5% trước mang thai để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và thai nhi.
- HbA1c được đo mỗi lần một tháng. Lý tưởng nhất, mục tiêu A1C trong thai kỳ là, 6% (42 mmol / mol) mà không cần bị hạ đường huyết đáng kể, nhưng mục tiêu có thể được nới lỏng khoảng 7% (53mmol / mol) nếu cần để ngăn ngừa hạ đường huyết.
- Có thể đặc mục tiêu chặt chẽ hơn mà không bị Hạ đường huyết, đặc biệt khi thai to so với tuổi thai, vòng bụng thai nhi lớn.
- Đường huyết cần được đo vào lúc đói trước ăn sáng và sau 3 bữa ăn. Có thể chọn glucose huyết sau ăn 1 hoặc 2 giờ tùy theo sự thuận tiện của BN. Glucose huyết trước bữa ăn kế tiếp có thể cần theo dõi thêm ở BN có tiêm insulin nhanh trước bữa ăn. Nếu glucose đạt mục tiêu ổn định, có thể giảm bớt số lần đo glucose máu.
Ở Việt Nam cũng như hầu hết các nơi khác trên thế giới insulin là duy nhất được
chính thức chấp thuận cho điều trị tăng đường huyết ở phụ nữ mang thai mắc ĐTĐ.
Các chế phẩm insulin được chấp thuận gồm tất cả các insulin người (insulin tác
dụng ngắn, insulin tác dụng trung gian – NPH và insulin trộn), các insulin analog
tác dụng nhanh aspart và lispro (và các insulin trộn tương ứng aspart + aspart
protamin, lispro + lispro protamin), insulin tác dụng kéo dài levemir.
- Insulin là thuốc được ưu tiên sử dụng để kiểm soát đái tháo đường típ 1 và típ 2 trong thai kỳ.
- Chế độ tiêm insulin nhiều mũi trong ngày hoặc bơm truyền insulin dưới da liên tục đều có thể được sử dụng.
- Insulin được chỉ định ngay sau khi thay đổi lối sống và chế độ dinh dưỡng chưa giúp đạt được mục tiêu đường huyết.
| Nhóm | Loại | Phân loại thai kỳ theo FDA |
|---|---|---|
| Insulin analog tác dụng nhanh | Aspart | B |
| Lispro | B | |
| Glulisine | C | |
| Insulin analog tác dụng kéo dài | Detemir | B |
| Glargine | Không có dữ liệu trên phụ nữ mang thai | |
| Degludec |
80-90% thai phụ bị ĐTĐTK có thể kiểm soát đường huyết bằn chế độ ăn và
luyện tập.
Cần tránh tăng cân quá mức trong thời kỳ mang thai đối với phụ nữ ĐTĐ thai kỳ.
Sự tăng cân khi mang thai phụ thuộc vào chỉ số BMI trước khi mang thai:
- Tăng 12,5–18 kg đối với phụ nữ nhẹ cân (BMI <18,5 kg / m2)
- Tăng 11,5–16 kg đối với cân nặng bình thường (BMI 18,5–24,9 kg / m2)
- Tăng 7–11,5 kg đối với người thừa cân (BMI 25–29,9 kg / m2)
- Tăng 5–9 kg đối với người béo phì (BMI ≥30,0 kg / m2)
- Đường huyết không đạt mục tiêu điều trị sau khi áp dụng điều trị dinh dưỡng và luyện tập trong 1 – 2 tuần khi có trên 20% kết quả đường huyết trên mức mục tiêu.
- Chế độ và liều insulin cần được căn cứ vào đặc điểm (thời điểm tăng) và mức tăng đường huyết, tình trạng kháng insulin.
- Nếu chỉ có tăng đường huyết lúc đói buổi sáng: Chỉ dùng insulin nền (NPH hoặc detemir) với liều ban đầu 0,05- 0,1 IU/kg/ngày hoặc 2-3 UI Insulin tùy theo mức độ tăng đường huyết, tăng liều 1 – 2 IU mỗi 2 – 3 ngày cho đến khi đạt mục tiêu.
- Nếu chỉ tăng đường huyết sau bữa ăn: Chỉ dùng insulin nhanh (nhanh người, aspart, lispro) trước các bữa ăn nào có tăng đường huyết sau bữa ăn (1 – 3 mũi/ngày). Liều khởi đầu 0,05 – 0,1 IU/kg/bữa ăn hoặc 2 - 3 UI Insulin (tùy mức đường huyết và kháng insulin), điều chỉnh tăng 1 – 2 IU mỗi 2 – 3 ngày cho đến khi đạt mục tiêu.
- Nếu có tăng cả đường huyết lúc đói buổi sáng và sau bữa ăn: phối hợp insulin nền – insulin nhanh vào bữa ăn như trên.
- Nếu có hạ đường huyết cần tìm nguyên nhân và xử lý nếu có. Nếu không có nguyên nhân rõ ràng, giảm 15-20% liều insulin liên quan hạ đường huyết.
- ĐTĐ mang thai (Diabetes in pregnancy) được chẩn đoán theo tiêu chuẩn của WHO với glucose huyết tương lúc đói ≥ 7 mmol/L (126 mg/dL); và/hoặc glucose huyết tương 2 giờ sau uống 75g glucose ≥ 11,1 mmol/L)
- ĐTĐ không được chẩn đoán trước mang thai (chủ yếu là ĐTĐ típ 2) có glucose huyết đạt ngư ng chẩn đoán ĐTĐ ngoài thai kỳ.
- Các thể ĐTĐ này cần được điều trị insulin ngay sau khi chẩn đoán.
- Thường phải dùng chế độ insulin nền – bữa ăn ngoại trừ một số ít các trường hợp chỉ có tăng đường huyết sau ăn thì chỉ dùng insulin nhanh trước các bữa ăn như điều trị ĐTĐTK.
- Tổng liều khởi đầu: 0,2 – 0,5 IU/kg/ngày, tùy mức độ tăng đường huyết và kháng insulin. Trong 3 tháng đầu thai kỳ liều 0,7 đơn vị / kg / ngày, trong khi 3 tháng giữa thai kỳ liều 0,8 đơn vị / kg / ngày và trong 3 tháng cuối thai kỳ liều Insulin là 0,9–1,0 đơn vị / kg / ngày. Tuy nhiên liều này không nhất thiết phải phù hợp với tất cả các thai phụ có ĐTĐ.
- Phân bố: Insulin nền chiếm 40-50% tổng liều, chia 1 – 2 lần/ngày. Insulin bữa ăn chiếm 50 – 60% tổng liều, chia làm 3 trước 3 bữa ăn chính.
- Chỉnh liều insulin nền: căn cứ đường huyết lúc đói buổi sáng; tăng 2 – 3 IU mỗi 2 – 3 ngày cho đến khi đạt mục tiêu.
- Chỉnh liều insulin bữa ăn: căn cứ đường huyết sau bữa ăn; tăng 1 – 2 IU mỗi 2 – 3 ngày cho đến khi đạt mục tiêu.
- Nếu có hạ đường huyết cần tìm nguyên nhân và xử lý nếu có. Nếu không có nguyên nhân rõ ràng, giảm 15-20% liều insulin liên quan hạ đường huyết.