Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm
Bao gồm cả triệu chứng lo âu và trầm cảm Chia sẻ
Chia sẻ
Dùng Camera điện thoại(người nhận) quét mã QR Code
GIỚI THIỆU
- Rối loạn hỗn hợp lo âu và trầm cảm là một trạng thái bao gồm cả triệu chứng lo âu và trầm cảm nhưng không có triệu chứng nào được ghi nhận một cách riêng biệt là đủ nặng để chẩn đoán là trầm cảm hoặc lo âu.
- Hỗn hợp lo âu trầm cảm là rối loạn thường gặp trong chăm sóc sức khỏe ban đầu với các triệu chứng tương đối nhẹ, nhưng vẫn đủ để chẩn đoán là hội chứng lo âu và trầm cảm song hành.
- Vai trò của stress: đây là rối loạn có vai trò của stress là nguyên nhân thúc đẩy bệnh xuất hiện, stress có thể rõ rệt nhưng thường chỉ là những sang chấn tâm lý xã hội đời thường, tuy nhẹ nhưng trường diễn.
- Vai trò của nhân cách: rối loạn lo âu trần cảm thường gặp nhiều hơn ở những người có nét tính cách: hay lo lắng, chi ly, cẩn thận... hoặc những người nhân cách yếu.
Tiêu chuẩn triệu chứng:
Loại trừ chẩn đoán nếu:
- Hỗn hợp các triệu chứng rối loạn trầm cảm cùng tồn tại với triệu chứng rối loạn lo âu, không có triệu chứng nào xem xét một cách riêng biệt là đủ nặng để đánh giá chẩn đoán.
- Nếu có lo âu với mức độ trầm cảm ít hơn thì cần xem xét để đặt chẩn đoán khác của rối loạn lo âu hoặc ám ảnh sợ.
- Khi cả hai hội chứng trầm cảm và lo âu đều đủ trầm trọng thì chẩn đoán trầm cảm phải được ưu tiên trước.
- Một số triệu chứng thần kinh tự trị (run, đánh trống ngực, khô miệng, sôi bụng...) phải có đủ.
Loại trừ chẩn đoán nếu:
- Lo âu và lo lắng quá mức, không có triệu chứng thần kinh tự trị.
- Các triệu chứng đáp ứng đầy đủ nhưng xảy ra có liên quan chặt chẽ với những biến đổi đáng kể trong đời sống hoặc các sự kiện gây stress trong đời sống phải chuyển sang mục rối loạn sự thích ứng.
- Khí sắc giảm hay trầm buồn
- Mất sự hài lòng hay quan tâm thích thú
- Có các biểu hiện lo âu, lo lắng
- Kém tập trung chú ý
- Ăn không ngon miệng
- Căng thẳng, bồn chồn, khó thư giãn được
- Run, đánh trống ngực, khô miệng, sôi bụng,…
- Ý nghĩ hay hành vi sát
- Mất dục năng
- Xét nghiệm máu: huyết học, sinh hoá, vi sinh (HIV, VGB, VGC)
- Xét nghiệm nước tiểu, xét nghiệm tìm chất ma tuý, huyết thanh chẩn đoán giang mai…
- Trắc nghiệm tâm lý: nhóm trắc nghiệm tâm lý đánh giá trầm cảm (Beck, Hamilton trầm cảm…), đánh giá lo âu (Zung, Hamilton lo âu…), đánh giá nhân cách (MMPI, EPI…), đánh giá rối loạn giấc ngủ (PSQI…) …
- Các xét nghiệm chuyên khoa khác xác định bệnh lý kết hợp hoặc loại trừ nguyên nhân thực thể:
- Điện não đồ, lưu huyết não
- Điện tâm đồ, XQ tim phổi, siêu âm ổ bụng, siêu âm tuyến giáp
- Xét nghiệm hormon tuyến giáp
- CT, MRI...trong một số trường hợp cụ thể.
- Nếu các triệu chứng trầm cảm hoặc lo âu biểu hiện nặng nề hơn, cần phân biệt với với trầm cảm và rối loạn lo âu lan tỏa
- Nếu các triệu chứng cơ thể chiếm ưu thế, cần phân biệt với các triệu chứng cơ thể không giải thích được.
- Nếu bệnh nhân có trong tiền sử một giai đoạn hưng cảm (tăng khí sắc, nói nhanh, kích thích...) phân biệt với rối loạn cảm xúc lưỡng cực.
- Phân biệt với cácrối loạn do sử dụng chất
1. CHIẾN LƯỢC KIỂM SOÁT LO ÂU - TRẦM CẢM VÀ GIẢM STRESS
- Giải thích hợp lý về các vấn đề cơ thể và triệu chứng cơ thể của bệnh
- Tập đối mặt với các tình huống gây lo lắng, căng thẳng (stress)
- Các hoạt động thể lực (thư giãn luyện tập)
- Tránh lạm dụng rượu, thuốc gây ngủ
- Nguyên tắc chọn thuốc: Ưu tiên đơn trị liệu (chọn một trong những thuốc liệt kê ở dưới nếu chưa hiệu quả thì sử dụng đồng thời một thuốc chống trầm cảm và một thuốc an thần kinh được khuyến cáo nhiều hơn cả).
- Khởi liều thấp và tăng liều từ từ cho đến khi có hiệu quả.
- Hạn chế lạm dụng nhóm giải lo âu gây nghiện.
- Benzodiazepines: Lorazepam, Bromazepam, Alprazolam,…
- Thuốc có tác dụng nhanh, nhưng có nguy cơ gây lệ thuộc khi sử dụng kéo dài
- Non-benzodiazepines: etifoxine HCl (Stresam), Sedanxio…
- SSRI: fluoxetin, escitalopram, paroxetin…
- SNRI: venlafaxin
- NASSa: mirtazapin
Nhóm thuốc khác: kháng histamin, beta blocker, zopiclon,...
3. LIỆU PHÁP TÂM LÝ
Thuốc chống trầm cảm + liệu pháp tâm lý
Điều trị kết hợp giữa thuốc giải lo âu, kết hợp với thuốc chống trầm cảm và một số thuốc nhóm khác.
Thuốc giải lo âu gây ngủ nhóm Benzodiazepin:
- Diazepam: 5 - 20 mg/24 giờ
- Lorazepam: 2 - 6 mg/24 giờ
- Bromazepam: 6-12mg/ 24 giờ
- Alprazolam: 1 - 4 mg/24 giờ…
Thuốc chống trầm cảm:
Nhóm SSRI, SNRI, 3 vòng, hoặc nhóm khác: Chọn một hoặc hai hoặc ba thuốc trong số các thuốc sau:
Nhóm SSRI, SNRI, 3 vòng, hoặc nhóm khác: Chọn một hoặc hai hoặc ba thuốc trong số các thuốc sau:
- Imipramin, liều 25-300 mg/24 giờ
- Amitriptylin, liều 25-300 mg/24 giờ
- Paroxetin,liều 20-80 mg/24 giờ
- Fluoxetin, liều 10- 80 mg/24 giờ
- Fluvoxamin,liều 50- 300 mg/24 giờ
- Citalopram,liều 20-60 mg/24 giờ
- Escitalopram, liều 10-20mg/24 giờ
- Sertralin,liều 50- 200 mg/24 giờ
- Venlafaxin, liều 37,5-375 mg/24 giờ
- Mirtazapin, liều 15 -60 mg/24 giờ
- Hydroxyzine: liều khởi đầu 10-20 mg/24 giờ, có thể tăng đến 200-300 mg/24 giờ
- Olanzapin, sulpirid, quetiapin …
- Các thuốc ức chế β như propranolol: liều khởi đầu 10 mg x2 lần/24 giờ, liều tối đa 80-160 mg/24 giờ.
- Nuôi dưỡng tế bào thần kinh: piracetam, ginkgo biloba, vinpocetin, choline alfoscerate, nicergoline, ….
- Thuốc hỗ trợ chức năng gan, thuốc tăng cường nhận thức…
- Dinh dưỡng: bổ sung dinh dưỡng, vitamine nhóm b và khoáng chất, chế độ ăn dễ tiêu hóa (mềm, nhiều xơ), đủ vitamin và khoáng chất (hoa quả, ….), tránh chất kích thích, uống đủ nước, nuôi dưỡng đường tĩnh mạch…trong những trường hợp cần thiết.
- Liệu pháp giải thích hợp lý
- Liệu pháp thư giãn luyện tập
- Liệu pháp nhận thức hành vi
- Liệu pháp gia đình…
- Vận động trị liệu, hoạt động trị liệu…
- Điều trị đến khi các triệu chứng cải thiện và sau đó duy trì thêm ít nhất 6 tháng để đảm bảo bệnh ổn định hoàn toàn.
- Một số bệnh nhân đòi hỏi kéo dài thời gian điều trị hơn, và có thể là lâu dài để tránh tái phát.
- Rối loạn hỗn hợp lo âu trầm cảm là phổ biến, tuy nhiên bệnh có thể kiểm soát và điều trị cho kết quả tốt.
- Cần đề phòng và tránh các biến chứng do
- Phát hiện muộn, điều trị không kịp thời bệnh nhân có thể có hành vi tự sát
- Biến chứng của việc lạm dụng thuốc giải lo âu
- Kiểm soát stress
- Giáo dục và phổ biến kiến thức để người dân hiểu về bệnh và các nguy cơ gây bệnh